Over Annet

Hoe ik (per ongeluk?) schrijver werd

Nee, schrijver worden was niet mijn jeugddroom. Wat ik dan wel wilde worden? Ik had geen idee. Met mijn gymnasium-B kon ik alle kanten op. En dat deed ik dan ook. Ik studeerde psychologie, werkte als kok in een tehuis, ging weer studeren, was onderzoeker en deed iets vaags als projectmedewerker. Totdat ik ontdekte dat ik wel aardig kon schrijven.
In 1997 (ik was 37) begon ik als tekstschrijver. Ik dacht: ja, dit is wat ik goed kan en wat ik wil. Ik interviewde hoveniers, schreef artikelen over kindermishandeling, maakte jaarverslagen voor een psychiatrische instelling, bracht vastgelopen teksten aan de praat en was eindredacteur van een blad voor bootbewoners.
Veel tekstschrijvers willen ooit nog eens een boek schrijven. Ik had dat niet. En toch begon ik in 2012 aan een jeugdroman. Zomaar, omdat ik een idee had en wel eens wilde proberen of ik dat kon, een boek schrijven met verhaallijnen en zo.
Ik las tien boeken over fictie schrijven (zie hieronder), vroeg een bevriende redacteur om mee te lezen en in augustus 2013 stuurde ik het manuscript van Hoe ik per ongeluk een boek schreef naar uitgeverij Lemniscaat. En dat werd uitgegeven. In juni 2015 (ik was 55) kreeg ik er een Zilveren Griffel voor. Het boek is inmiddels vertaald in acht talen. Vier nieuwe vertalingen zijn in voorbereiding.

‘Zal ik dan maar schrijver worden?’ vroeg ik een vriendin.
‘Annet, je bent het al,’ zei ze.

Tijdlijn

1960 geboren in Geldrop | 1978 studie psychologie in Utrecht | 1997 eigen tekstbureau | 2004 Het BomenBloemenBeestenbuitenboek van Karsten en Roos | 2014 Hoe ik per ongeluk een boek schreef (Lemniscaat) | 2015 Zilveren Griffel voor Hoe ik per ongeluk een boek schreef | 2017 Gouden Peer voor Sloveense vertaling van Hoe ik per ongeluk een boek schreef | 2017 De zweetvoetenman (Lemniscaat) | 2018 Nominatie Woutertje Pieterseprijs voor De zweetvoetenman | 2018 Zilveren Griffel voor De zweetvoetenman | 2018 Nominatie Gouden Lijst voor De zweetvoetenman | 2018 Mr Eva Meillo-prijs voor De zweetvoetenman | 2019 Nominatie Premio Strega Ragazze e Ragazzi (Italiaanse jeugdliteratuurprijs) voor de Italiaanse vertaling van Hoe ik per ongeluk een boek schreef | 2019 Eervolle vermelding Persprijs Jacques van Veen voor De zweetvoetenman | 2020 Het Pungelhuis (Lemniscaat)

Favoriete schrijfboeken (fictie)

1. Het geheim van de schrijver, Renate Dorrestein
   Ik heb dit boek al een keer of vijf gelezen en telkens lees ik er iets nieuws in. Openhartig, humoristisch en boordevol schrijftechnieken. ‘Wie gelooft dat verhalen “spontaan” moeten zijn en dat ze “steriel” worden als je er een beetje ambachtelijkheid op loslaat, is helaas een dromer.’
2. Schrijfles, Nicolien Mizee
   Hilarische columns over de schrijflessen die Mizee geeft aan de Volksuniversiteit in Haarlem. Langs de neus weg ook nog eens heel leerzaam. ‘Op het bord heb ik de ijzeren wet van elk verhaal geschreven: Iemand Wil iets, dat gaat Mis, en dan gebeurt er iets Anders.’
3. Schrijven is schrappen, Hans Hogenkamp
   Dit boek had net zo goed ‘Schrijven’ kunnen heten. In drie uur las ik het uit, en er staat ongelooflijk veel zinnigs in. Volgens de schrijver kun je veel achtergrondinformatie (en andere opzichtig verstrekte informatie) achteraf schrappen, omdat de context al genoeg duidelijk maakt. ‘Een groot deel van de “dienstmededelingen” blijkt bij nadere beschouwing geheel overbodig.’
4. De blokkade, Renate Dorrestein
   Een verslag van Dorresteins onderzoek naar haar writer’s block, waarmee ze ‘lezers een blik gunt onder de motorkap van het schrijverschap, net op het moment dat de motor hapert’.
5. Over leven en schrijven, Stephen King
   Inderdaad, Stephen King de horrorschrijver. Met op pagina 125 een overtuigend pleidooi voor het eenvoudige ‘zei hij’ als dialoogattributie. Dus geen bijwoorden (‘schreeuwde hij dreigend’) en ook geen steroïden (‘knarstte’, ‘verzuchtte’). ‘Ik heb in de loop der jaren ook mijn portie bijwoorden over het papier uitgestort, ook in dialoogattributies. Als ik het doe, is het meestal om de reden waarom iedere schrijver dat doet: omdat ik bang ben dat de lezer me anders niet begrijpt.’
6. De kunst van het schrijven, John Gardner
   Over fictietheorie en technieken voor een ‘levendige en ononderbroken fictionele droom’. Inspirerend, overtuigend en praktisch. ‘Hoewel we soms uitzonderingen tegenkomen (…) moeten we ons zo min mogelijk laten verleiden tot toelichten. Een goed schrijver kan alles duidelijk maken door middel van handeling en dialoog.’
7. De wil en de weg, Jan Brokken
   Inspirerende schrijfles voor beginnende schrijvers met voorbeelden uit de literatuur. Over onderwerpen als de openingsscène, de dialoog, de zinslengte, de komma en de spanningsopbouw. Door de korte hoofdstukken heel handig als naslagwerk. ‘Ik denk dat je nooit aan een verhaal moet beginnen als de laatste scène je niet scherp voor ogen staat.’
8. Het hoe, Jan Brokken
   Het vervolg op De wil en de weg. Dezelfde opzet. Met hetzelfde aanstekelijke enthousiasme. ‘Met normale woorden kun je een uitzonderlijke pracht of diepte bereiken.’
9. Zelf schrijver worden, Gerard Reve
   Vooral zijn ‘college’ over het woordgebruik vind ik bruikbaar. Reve beschrijft maar liefst twaalf soorten woordgebruik, waaronder het Clichématige. ‘Proza dat geheel in clichés is geschreven moge de intellectueel eczeem of astma bezorgen, het bespaart de lezer veel energie, die hij geheel kan gebruiken voor het scheppen van zijn eigen voorstelling.’
10. De verhalenmachine, Iris Boter. Knap dat de auteur in een dun boekje zo veel inhoud weet te stoppen. Geschreven voor kinderen, maar ook geschikt voor volwassenen die hun eerste stappen zetten in de schrijverij. ‘Het is behoorlijk moeilijk om een waargebeurd verhaal leesbaar voor anderen te maken. Voor een goed verhaal gelden regels en een waargebeurd verhaal houdt zich natuurlijk niet aan regels.’

Schrijfboeken (non-fictie)

1. Schrijfwijzer, Jan Renkema
   voor alle taalkwesties en over tekstkwaliteit. Een must voor elke tekstschrijver, ook voor een tekstschrijver voor kinderen!
2. Stijloefeningen, Raymond Queneau
   één verhaal op 99 manieren verteld
3. Meer dan de feiten, Han Ceelen en Jeroen van Bergeijk
   gesprekken met auteurs van literaire non-fictie
4. Het lingeriedenken, Rob van Vuure
   over invalshoeken en de lezer verleiden